Abstrakcje polityczne Ramana Tratsiuka
9 maja 2022 r.
Sierpy (2022) Ramana Tratsiuka to instalacja fotograficzna z pozytywowych i negatywowych zdjęć ukazujących parę sierpów w różnych przestrzennych konfiguracjach. Artysta położył sierpy na matowym szkle, podświetlił, a następnie je sfotografował. Posługując się techniką cyfrową opracował czarno-białe wizerunki, następnie wydrukował je na płycie aluminiowej w formacie prostokąta 30 x 40 cm. Z tak otrzymanych fotografii buduje większą mozaikę, gdzie czarne sierpy wyłaniają się z białego świetlistego tła, lub białe sierpy z czarnego.
Fotografie te z jednej strony są przykładem współczesnego zainteresowania martwą naturą i przedmiotem. Są to bowiem wyobrażenia obiektów w sztuce, z drugiej jako pokrywająca ściany kompozycja mozaikowa sprawiają wrażenie dekoracyjnej abstrakcji zbudowanej na powtarzających się elementach formalnych.
Sierpy występują w parach i zestawione zostały w różnych układach, czasami ich ostrza i uchwyty są paralelne, blisko do siebie przylegają. Gdzie indziej są ustawione symetrycznie w stosunku do siebie, tworząc owalną przestrzeń pomiędzy lub stykają się przeciwnymi końcami, ostrza krzyżują się z uchwytami.
Wyrazista jest rola światła, ukazane przedmioty są silnie prześwietlone, ich sylwetki są zamglone, wydają się unosić na matowym czarnym lub białym tle, jakby zanurzone pod powierzchnią wody. Powstaje efekt przestrzenności pomimo płaskości fotografii. W efekcie wizerunek ma charakter wizyjny, grając z obecnością – nieobecnością przedmiotu, jest to jakby cień przedmiotu. Dlatego dzieło pobudza hipnotyczny sposób widzenia, zjawiskowość wizualności.
Artysta, który często inspiruje się dwudziestowieczną awangardą, tutaj odnosi się do sztuki surrealistycznej, szczególnie do techniki wymyślonej przez Man Raya, nazywanej – rayografią. Rayograf to rodzaj fotografii wykonywanej bez użycia aparatu fotograficznego lub obiektywu. Przedmioty umieszcza się na papierze światłoczułym, a następnie wystawia na działanie światła. Jasne obszary odbitki to miejsca, w których przedmioty spoczywały na papierze i zatrzymywały światło naświetlające papier. Czarno-białe zjawiskowe fotogramy Man Raya, są bezpośrednim odniesieniem do cyfrowych kompozycji Ramana Tratsiuka.
Podobnie surrealistyczna jest fascynacja przedmiotem znalezionym - objet trouvé, jest to zwykły przedmiot odnaleziony przez artystę, który podlega przemianie poprzez ramy sztuki w przedmiot niezwykły, niesamowity. Stare, używane, prawie archaiczne sierpy są właśnie takimi przedmiotami znalezionymi, które zostały poddane transformacji i intensyfikacji, tak aby znaczyć głębiej i inaczej. Wyraźna jest fascynacja ich materialnością, oraz zapisaną w niej historią, indywidualną i zbiorową. Tym bardziej, że są to różnorodne sierpy, artysta odszukał dużą grupę tych przedmiotów, a następnie je zestawił w swoich kompozycjach. Każdy sierp jest więc niepowtarzalny.
Jako przedmiot gotowy, surrealistyczny odnaleziony w przeszłości dla teraźniejszości, Sierpy wydają się opowiadać wiele raniących historii, poprzez swoją naznaczoną czasem powierzchnię. Nawet praca, którą sugerują, jest ciężka, fizyczna. Na pewno nie są to przedmioty niewinne, ewokują bowiem potencjalny cielesny ból, a przez to drążą nas głębiej.
Raman Tratsiuk jest twórcą pochodzącym z Białorusi, wzmacnia to post-sowiecką aurę dzieła, tym bardziej, że jedno z pierwszych skojarzeń, które może ono przywołać to ”sierp i młot” jako symbole ideologii komunistycznej. Takie sowieckie asocjacje nadają Sierpom złowrogiej wymowy, szczególnie w kontekście aktualnej inwazji Ukrainy przez Rosję usiłującej odbudować swe sowieckie imperium. Wschodnioeuropejskie aktualne i historyczne odniesienia są ważne dla artysty. Zaskakująco odbywa się to jednak na poziomie płci, autor genderuje sierpy jako kobiece i w ten sposób zupełnie zmienia perspektywę widzenia!
Dla autora jest to seria o wymiarze feministycznym, gdyż sierpami w pracy wiejskiej posługiwały się głównie kobiety. Zatem ornamentalne i monumentalne zagęszczenie tego motywu jest wyrazem hołdu wobec ciężkiej, niewidocznej i zapominanej pracy kobiet we Wschodniej Europie. Artysta odmienia patrzenie na sierp jako znak przemocy i ideologii, sprowadza jego znaczenia do poziomu pracy i afirmuje zapomniane miliony robotnic wiejskich. Jego dzieło inspiruje zatem pogłębioną refleksję wizualną na temat płci, klasy i historii naszego regionu. A jest to historia gospodarcza nieodzownie z sierpem związana, gdyż tereny Białorusi jako i Ukrainy były od wieków zapleczem żywieniowym dla Europy, ze względu na uprawę zbóż, które ścinano również sierpami. Skojarzenia związane z dostarczaniem jedzenia dodatkowo intensyfikują obecną tu symbolikę kobiecości.
Dla artysty ważna jest również współczesność i wielka rewolucja kobiet, która odbyła się w Europie Wschodniej w 2020 roku. Wówczas w czasie protestów na Białorusi przeciwko reżimowy Łukaszenki, setki tysięcy kobiet wyszło na ulice w pokojowych demonstracjach, ta siła kobiet ujawniła się szczególnie w kontekście masowych aresztowań i mordów protestujących mężczyzn. Swiatłana Cichanouska nagle została kandydatką na prezydenta Białorusi w wyborach w 2020 roku, po aresztowaniu jej męża opozycjonisty. To ona została na arenie międzynarodowym obliczem białoruskiej wiosny. Również w tym okresie kobiety masowo wyszły na ulice w Polsce, organizując Ogólnopolski Strajki Kobiet w reakcji na zaostrzenia ustawy antyaborcyjnej przez Trybunał Konstytucyjny.
W takim kontekście politycznym ostatnich lat Sierpy odnoszą się do siły i energii kobiet, ale również do ich wrażliwości i podatności na zranienia. Jako alegoria trudnej fizycznej pracy, stają się również narzędziami męki, ich ostrza są raniące, mogą być wręcz mordercze. Sierpy są kobiece dla artysty, ale można je również odczytywać jako symbole kobiecej klęski, ani białoruska, ani polska rewolucja kobiet nie doprowadziła do pozytywnej zmiany. Reżim na Białorusi nadal istnieje, nowe okrutne prawo aborcyjne wciąż obowiązuje w Polsce. Sierpy patriarchalnej władzy ścięły skutecznie masowy kobiecy ruch i jego demokratyczne reformy. Ideologia sierpa i młota usiłuje się krwawo odrodzić na wschodzie kontynentu. Jest to zatem dzieło, które w obrębie metaforyki politycznej może wzbudzać negatywne i mroczne historyczne i współczesne skojarzenia. Jego czarno-biały, negatywowo-pozytywowy, vintage charakter jeszcze ten mrok pogłębia.
Proponuję zatem odczytanie tego działa jako otwartej i wieloznacznej abstrakcji politycznej. Sztuka abstrakcyjna może być projekcją wielu znaczeń psychologicznych i społecznych. Abstrakcja jest silnie związana z historią wschodnioeuropejskiej awangardy, jako dzieło utopii konstruktywistycznej, ale również jako gatunek sztuki zwalczany w czasach socrealizm. Pozornie neutralna znaczeniowo abstrakcja może być więc wysoce polityczna; wchodziła przecież w różne konflikty i uwikłania w XX-wiecznych totalitaryzmach. Tragiczne losy i sztuka twórców abstrakcji Kazimierza Malewicza w ZSRR, ale i Władysława Strzemińskiego w PRL-u, pokazują jak newralgiczna potrafi być abstrakcja, jak zawsze jest politycznie podminowana, a nawet niebezpieczna. W wielu krajach, gdzie obowiązuje cenzura abstrakcyjna sztuka staje się symbolicznych językiem do wypowiedzenia treści dysydenckich.
Sierpy Ramana Tratsiuka postrzegam właśnie jako przykład współczesnej abstrakcji politycznej, sztuki abstrakcyjnej dotyczącej polityki, zaangażowanej w nią. Artysta podejmuje aktualne kwestie naszego czasu wypowiadając się za pomocą dekoracyjnie potraktowanego i multiplikowanego motywu sierpa, który jest zamieniany w powtarzalną abstrakcyjną formę symboliczną. Nie korzysta w swojej sztuce z dokumentalnych fotografii społecznych i politycznych wydarzeń, ale sprowadza swoją refleksję do jednego wieloznacznego kształtu o szerokich konotacjach. Jest to esencja działania sztuki, która jest zupełnie inna od dosłowności języka, wizerunek zawiera bowiem w sobie syntezę, wielość pozycji, niejednoznaczność, irracjonalność i zamglenia znaczenia, wszelkie jednak znaczenia umożliwiając. W tym sensie Sierpy jako abstrakcja polityczna są znakami nadziei i klęski, rewolucji i reakcji, energii i śmierci, jak chce artysta – kobiecości, ale i niszczącego systemu patriarchalnego. Paradoksalnie w tej wielości Sierpy estetycznie uwodząc i hipnotyzując tną skutecznie powierzchnię naszej ideologicznej rzeczywistości.
Paweł Leszkowicz
Wernisaż wystawy odbędzie się w najbliższy piątek 13 maja o godz. 13.00 w gmachu rektoratu UZ, przy ul. Licealnej 9. Wystawa będzie czynna do 2 czerwca br.
Dr Raman Tratsiuk/1981, urodzony w Brześciu (Białoruś). Mieszka i pracuje w Poznaniu. Od 1998 r. wraz z Volhą Maslouską współtworzy grupę Bergamot. Absolwent malarstwa (2004) oraz intermediów (2007) UAP. W 2012 obronił doktorat w zakresie sztuk plastycznych na na wydziale Komunikacji multimedialnej Uniwersytetu Artystycznego im. Magdaleny Abakanowicz w Poznaniu. W latach 2004-2018 wraz z prof. Izabellą Gustowską współtworzył pracownię Działań Filmowych i Performatywnych na wydziale Komunikacji Multimedialnej UAP. Od 2018 - adiunkt na wydziale Edukacji Artystycznej i Kuratorstwa UAP. Jako artysta jest zainteresowany performatywnością, interakcją między artystą a widzem, badaniem problematyki wizerunku i autoprezentacji w mediach i internecie, odkrywaniem znamion sztuki w codziennym otoczeniu, a także pracą z gotowymi przedmiotami. Kurator wystaw i festiwali sztuki współczesnej. Jego prace były prezentowane między innymi w Muzeum Narodowym w Warszawie, Muzeum Narodowym w Poznaniu, Muzeum Narodowym w Lublinie, Zachęcie Narodowej Galerii Sztuki, CSW Zamek Ujazdowski, St-Etienne Metropole Musée d'Art Moderne, Muzeum Sztuki Nowoczesnej MUMOK, na European Media Art Festival, Manifesta 9.
Wybrane wystawy:
2022 Symularis 6, Galeria Fx - Banská Bystrica, Słowacja,
2022 Symularis 4, Elektrownia CCA, Czeladź, Polska,
2021 Odkształcenie, Domie, Poznań,
2021 Fantazeri festival. (Budapest Hotel Art Residency) Jasinia, Ukraina,
2021 Screams of the Silenced. The Grey Space in the Middle. Haga, Holandia,
2021 Performensk. Festiwal performance. Minsk, Białoruś,
2021 Proszę nie mylić! Navicula Artis, Petersburg, Rosja,
2021 Every Day. Art. Solidarity. Resistance. Mystetskyi Arsenal. Kyiv, Ukraina,
2021 Korespondencje Artysta wobec kolekcji, Muzeum Narodowe w Lublinie, Lublin,
2021 Recollect And Collect, Third place, Petersburg, Rosja,
2020 Jesteśmy Ludźmi, Galeria Labirynt, Lublin, Polska,
2020 BELARUS / ART OF RESISTANCE, Arti et Amicitiae Gallery, Amsterdam, Holandia,
2020 Raman Tratsiuk. Obiekty elektryczne. Wystawa indywidualna z cyklu 100 / 100 – sto wystaw na sto lat Uniwersytetu Artystycznego w Poznaniu, Galeria Rotunda. Poznań, Polska,
2020 Belarus: The Square of Change. Perron West, CK Utrecht, Holandia,
2020 Belarus. Art. Revolution. Red Square Festival. Festiwal aktywizmu i sztuki krytycznej Europy Wschodniej. Kulturfabrik Moabit, Berlin, Niemcy,
2020 Faceless, KH Gallery, Brześć, Białoruś,
2019 Permanentne Odbicia/Permanent Reflections. Wystawa indywidualna, Muzeum Narodowe w Poznaniu,
2019 Wesele suprematyczne. Wystawa indywidualna, Atelier WIMAR, Poznań, Polska,
2019 Praca organiczna. Saray Gallery, Brześć, Białoruś,
2019 Choroba jako źródło sztuki. Muzeum Narodowe w Poznaniu2018 BUNT. Duża Scena Uniwersytetu Artystycznego w Poznaniu, Poznań,
2018 ANTI-STATIC. Muzeum Narodowe w Poznaniu,
2018 Zbor In Progress, galeria „Y ” Minsk, Białoruś,
2018 Suprematic Wedding. Wystawa indywidualna. główny program Month of Photography in Minsk (MFM), KH gallery, Brześć, Białoruś,
2016 ZBOR. Belarusian Art Movement, Izolyatsia, Platform for Cultural Initiatives, Kijów, Ukraina,
2016 Krzyżówka, MOS, Gorzów Wielkopolski, Polska,
2015 Trucizna, Pawilon Nowa Gazownia, Poznań, Polska,
2015 PIERRE_FEUILLE_CISEAUX, galeria Le Générateur, Paryż, Francja,
2015 ZBIÓR/ZBOR - konstruowanie archiwum – białoruska sztuka współczesna, Galeria Arsenał, Białystok,
2014 XXY, galeria „Y” Minsk, Białoruś,
2012 Still ON (35 lat galerii ON), Galeria ON, Poznań, Polska,
2012 Biennale sztuki współczesnej „Mediations”, Poznań,
2012 Hotel De Inmigrantes - Cosmopolitan Stranger, Manifesta 9, Hasselt, Belgia,
2012 Festiwal działań performatywnych „Off sceniczny”, Częstochowa,
2012 Anonimowe Autoportrety. Wystawa indywidualna, Art Stations, Poznań,
2011 Thriller, Galeria SiC, Wrocław,
2011 Thriller, Galeria BWA Leszno,
2011 Thriller, Wieża Ciśnień, Konin,
2011 Love is Love Festiwal Transeuropa, Galeria Labirynt, Lublin,
2010 Ars Homo Erotica, Muzeum Narodowe w Warszawie,
2010 Living Sculptures, Stary Browar, Poznań,
2009 Larvas of the future, w ramach 3 Biennale Sztuki w Moskwie, Moskwa, Rosja,
2009 Vogue, CSW Łażnia, Gdańsk,
2008 Stan podgorączkowy, Stary Browar, Poznań,
2008 Inne miasto inne życie, Zachęta Narodowa Galeria Sztuki, Warszawa,
2008 Art Must be Beautiful. Stary Browar, Poznań,
2007 Imperium zmysłów - wystawa wykładowców katedry Intermediów ASP w Poznaniu, Stary Browar, Poznań,
2007 Mandala Performance Festival, Wrocław,
2007 Artists in Wonderland, Nadbałtyckie Centrum Kultury, Gdańsk,
2007 Arterie festival, Katowice,
2007 Belart. Festiwal sztuki białoruskiej, Praga, Czechy ,
2007 New Eurasia Festiwal Performance (w ramach Europe-Asia Mediations), Poznań,
2007 Festiwal Performance Park Sztuki, Galeria Podlaska, Biała Podlaska,
2006 European Performance Art Festival. CSW Zamek Ujazdowski, Warszawa,
2006 Terytoria, Centrum Kultury w Lublinie, Lublin,
2006 Out-or? wystawa polsko-angielska, Poznań,
2006 Vidioci, Stary Browar, Poznań,
2006 Mandala Performance Festival, Wrocław,
2006 TARDIS International Performance Art Festival, Ipswich, UK,
2006 Chęć patrzenia, Galeria ON, Poznań,
2005 Pełnia sezonu, Modelarnia, Gdańsk,
2005 Art Poznań Now. Wystawa w ramach Biennale Sztuki w Łodzi,
2005 PUSTO 4-ty międzynarodowy festiwal videoartu, Moskwa, Rosja,
2005 Urban flesh and blood, Prodajna Galerija, Beograd, Serbia, Barricades, Kaliningrad, Rosja,
2005 Frankly. 3-cia wystawa polsko-angielska, Stary Browar, Poznań2004 Passage d’Europe, St-Etienne Métropole Musée d’Art Moderne, St-Etienne, Francja,
2003 Inner Spaces Multimedia festival, Poznań,
2003 Precedens 06 festiwal Tarnowskie Góry,
2003 European Media Art Festival, Osnabrueck, Niemcy,
2003 Public Rituals. Art/Video from Poland, Muzeum Sztuki Nowoczesnej MUMOK, Wiedeń, Austria,
2002 Navinki+. Międzynarodowy Festiwal Performance, Mińsk, Białoruś,
2002 Inner Spaces Multimedia festival, Poznań,
2002 Space festival, Galeria ON, Poznań,
2002 Życie organiczne, Galeria Miejska Arsenał, Poznań,
2001 Eternal Quest For Home, Festiwal Performance, CSW Inner Spaces, Poznań,
2001 Festiwal Sztuki Intermedialnej - Galeria Wozownia, Toruń,
2001 Inner Spaces Multimedia festival, Poznań,
2000 Navinki+ Międzynarodowy Festiwal Performance, Mińsk, Białoruś,
2000 Fort Sztuki Międzynarodowy Festiwal sztuki współczesnej, Kraków,
2000 Czas, Przestrzeń, Persona. Festiwal sztuki współczesnej, Pałac Sztuki, Mińsk, Białoruś,
2000 Nowa Sztuka Białorusi, CSW, Zamek Ujazdowski, Warszawa,
2000 Projekcja. Międzynarodowy Festiwal sztuki wideo, Mińsk, Białoruś,
2000 Opis jednego miejsca. Festiwal białoruskiej sztuki współczesnej, Galeria Miejska Arsenał, Poznań,
2000 Życie organiczne, Galeria Podlaska, Biała Podlaska,
2000 Inner Spaces Multimedia festival, Poznań,
1999 I Białorusko - Polski Festiwal Sztuki Współczesnej w Brześciu, Białoruś,
1999 Navinki+. Międzynarodowy Festiwal Performance, Mińsk, Białoruś1999 Młoda Sztuka, Pałac Sztuki, Mińsk, Białoruś,
1998 4+B-0 białorusko - polska wystawa, Brześć, Białoruś.
Wybrane projekty kuratorskie:
2021 Odkształcenie, Domie, Poznań,
2019 Let's Talk about Death. 1 Novaya Gallery, Brześć, Białoruś,
2018 Izotop, galeria 9/10 Poznań, Polska,
2018 Let's Talk About Death, 1 Novaya Gallery, Brześć, Białoruś,
2016 Krzyżówka, Miejski Ośrodek Sztuki w Gorzowie Wielkopolskim,
2015 Trucizna, Pawilon Nowa Gazownia, Poznań, Polska,
2014 About Edward H, Poznańska Galeria Nowa,
2013 9,6 Ha. Wystawa studentów PDPiM, Zielona Góra,
2011 „CIAŁO ZBIOROWE” Wystawa studentów Pracowni działań performatywnych i multimedialnych, Galeria BWA Zielona Góra,
2011 Thriller, Galeria SiC, Wrocław,
2011 Thriller, Galeria BWA Leszno,
2011 Thriller, Galeria Wieża Ciśnień, Konin,
2010 Alien Art. Główny program Biennale sztuki współczesnej „Mediations”, Poznań,
2009 Latarnia Wideo. Poznań,
2009 Living Sculptures, Stary Browar, Poznań,
2009 Urban Legend, Festiwal sztuki w przestrzeni publicznej, Poznań,
2008 Art Must be Beautiful. Stary Browar, Poznań,
2007 Festiwal sztuki w przestrzeni publicznej Plazma,
2002 współkurator Wschodnioeuropejskiej części festiwalu "Inner Spaces Multimedia", Poznań,
2000 "Opis jednego miejsca / Description of One Place", Festiwal białoruskiej sztuki współczesnej, Galeria Miejska Arsenał, Poznań,
1999 "I Białorusko - Polski Festiwal Sztuki Współczesnej w Brześciu", Brześć, Białoruś,
1998 "4+B-0" Białorusko- Polska wystawa sztuki współczesnej, Brześć, Białoruś.
Aranżacje wystaw:
2022 TRADYCJA I NOWOCZESNOŚĆ. SZTUKA W MIĘDZYWOJENNYM POZNANIU,
STOWARZYSZENIE ARTYSTÓW WIELKOPOLSKICH „PLASTYKA”(1925-1939)
Muzeum Narodowe w Poznaniu,
2022 POLITYKI (NIE)DOSTĘPNOŚCI. OBYWATELKI Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIAMI I OSOBY SOJUSZNICZE. galeria miejska Arsenał. Poznań,
2021 POLSKA. SIŁA OBRAZU. Muzeum Narodowe w Poznaniu,
2019 M JAK MISTRZOWIE. Kolekcja Irena Hochman Tadeusz Mysłowski. Muzeum Narodowe w Poznaniu,
2019 CHOROBA JAKO ŹRÓDŁO SZTUKI. Muzeum Narodowe w Poznaniu,
2015 URZEKAJĄCA PARALAKSA. FOTOGRAFIA I JEJ OBRAZY. Muzeum Narodowe w Poznaniu,
2014 BERLIN HEIST - GŁÓWNA WYSTAWA MEDIATIONS BIENNALE, Muzeum Narodowe w Poznaniu, Biblioteka Raczyńskich, Poznań,
2012 POCZĄTKI PAŃSTWA POLSKIEGO. Wystawa stała. Muzeum Początków Państwa Polskiego. Gniezno,
2012 UKŁADY RÓWNOLEGŁE. GEGO / MAZIARSKA / TROCKEL Galeria Art Stations, Poznań,
2011 CIAŁO ZBIOROWE, Galeria BWA Zielona Góra,
2011 PLAKAT MUSI ŚPIEWAĆ. Muzeum Narodowe w Poznaniu,
2011 JENNY HOLZER. Galeria Art Stations. Poznań,
2011 TADEUSZ KANTOR / PIOTR UKLAŃSKI - The Year We Made Contact. Galeria Art Stations, Poznań,
2011 BUNT - DER STURM - DIE AKTION: POLSCY I NIEMIECCY EKSPRESJONIŚCI. Muzeum Początków Państwa Polskiego. Gniezno,
2011 BUNT - DER STURM - DIE AKTION: POLNISCHE UND DEUTSCHE EXPRESSIONISTEN, Haus der Brandenburgisch-Preußischen Geschichte, Poczdam, Niemcy,
2010 LIVING SCULPTURES. Stary Browar, Poznań,
2010 CHOPIN - IKONOSFERA ROMANTYZMU. Muzeum Narodowe w Warszawie,
2010 ARS HOMO EROTICA. Muzeum Narodowe w Warszawie,
2010 LORIS GREAUD - SHELTER. Galeria Art Stations, Poznań,
2010 BUCKMINSTER FULLER - SYNERGETIC ARTIST. Galeria Art Stations, Poznań,
2010 ANSELM KIEFER - DAS HAAR, Galeria Art Stations, Poznań,
2010 HUBERT CZEREPOK - CONSPIRATORIUM, Galeria Art Stations, Poznań,
2009 UKRYTA DEKADA. POLSKA SZTUKA WIDEO '85-'95. Muzeum Narodowe we Wrocławiu,
2009 GRAFIKI REMBRANDTA. ORYGINAŁ, KOPIA, PÓŹNE ODBITKI. Muzeum Narodowe w Poznaniu,
2009 OLAFUR ELIASSON - THE TRUTH OF NON-DIGITAL COLOURS, Galeria Art Stations, Poznań,
2009 ZBIGNIEW RYBCZYŃSKI, "TRAKTAT O OBRAZIE". Poznań, Art Stations,
2009 ZBIGNIEW RYBCZYŃSKI, "TRAKTAT O OBRAZIE" Centrum Sztuki Wro, Wrocław,
2009 ZBIGNIEW RYBCZYŃSKI, "TRAKTAT O OBRAZIE" CSW Znaki Czasu, Toruń,
2008 STAN PODGORĄCZKOWY. Stary Browar, Poznań,
2008 ART MUST BE BEAUTIFUL. Stary Browar. Poznań,
2008 ART STATIONS PREVIEW - IT FROM BIT Manfred Mohr i Gabriel Orozco
Galeria Art Stations, Poznań,
2008 INNE MIASTO INNE ŻYCIE. Zachęta Narodowa Galeria Sztuki, Warszawa,
2008 BARBARA ZBROŻYNA "FIGURY NASŁONECZNIONE". Zachęta Narodowa Galeria Sztuki, Warszawa,
2007 IMPERIUM ZMYSŁÓW, Stary Browar, Poznań,
2007 GK#1 WYSTAWA SZTUKI Z KOLEKCJI GRAŻYNY KULCZYK. Galeria Art Stations, Stary Browar, Poznań,
2005 Wystawy towarzyszące Międzynarodowej Konferencji Grafiki Impact 4 Kontakt – Poznań-Berlin:
- EUROPEJSKA GRAFIKA DAWNA
- POZA GRUPĄ, POZA MANIFESTEM. Grafika polska dwudziestolecia
międzywojennego ze zbiorów Muzeum Narodowego w Poznaniu,
- 3 GENERACJE PLAKATU POLSKIEGO, Muzeum Narodowe w Poznaniu,
2004 JAN SPYCHALSKI 1893-1946. SKUPIENIE I MARZENIE. Muzeum Narodowe w Poznaniu,
2004 BUNT. EKSPRESJONIZM POZNAŃSKI 1917-1925. Muzeum Narodowe w Poznaniu.