Uniwersytet Zielonogórski
A-  A   A+     kontakt | PL

Serwis Informacyjny Uniwersytetu Zielonogórskiego

Czworo naukowców UZ otrzymało granty NCN-u

7 grudnia 2021 r.
 

W ostatnim czasie Narodowe Centrum Nauki ogłosiło wyniki kilku konkursów, a wśród nich znalazły się OPUS 21 i MINIATURA.

Konkurs OPUS jest skierowany do naukowców na wszystkich etapach kariery. Kierownikiem projektu może być osoba, która ma w swoim dorobku co najmniej jedną opublikowaną lub przyjętą do druku pracę lub – w przypadku nauk o sztuce – jedno dokonanie artystyczne lub artystyczno-naukowe, nie musi mieć stopnia doktora. Finansowanie uzyskane w tym konkursie można przeznaczyć na projekt realizowany przez zespół afiliowany m.in na uczelni, w instytucie PAN, bibliotece naukowej, czy centrum naukowo-przemysłowym, w tym na badania prowadzone z wykorzystaniem wielkich międzynarodowych urządzeń badawczych lub prowadzone we współpracy z partnerami zagranicznymi.

Radosław Januchowski.jpg

Dr hab. Radosław Januchowski, prof. UZ, z dziećmi. Fot. Archiwum prywatne.

W konkursie OPUS 21 w panelu NZ5 (Choroby niezakaźne ludzi i zwierząt) dofinansowanie otrzymał projekt zatytułowany „Analiza ekspresji SEMA3A, PCDH9 i S100A3 w progresji raka jajnika i oporności na leki cytotoksyczne”. Kierownikiem tego projektu jest dr hab. Radosław Januchowski, prof. UZ z Collegium Medicum Uniwersytetu Zielonogórskiego. Projekt będzie realizowało konsorcjum w skład którego oprócz Collegium Medicum Uniwersytetu Zielonogórskiego – lidera projektu wejdzie także Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu.  Ten projekt otrzymał 2 338 460 zł dofinansowania.

Oto streszczenie popularno-naukowe tego projektu:

W każdym zdrowym organizmie podziały komórek podlegają ścisłej kontroli zarówno własnej, przez geny odpowiedzialne za ich podziały, jak i przez inne komórki organizmu. Gdy organizm traci kontrolę nad podziałami własnych komórek namnażają się one w sposób niekontrolowany, co może prowadzić do powstania nowotworu. 

Wśród nowotworów ginekologicznych, rak jajnika cechuje się największą śmiertelnością. Według danych epidemiologicznych w 2016 roku na raka jajnika zachorowało w Polsce 3 717 kobiet, a 2 639 zmarło. Istnieją dwie główne przyczyny wysokiej śmiertelności pacjentek z rakiem jajnika. Pierwsza z nich to późne rozpoznanie. Początkowe fazy rozwoju raka jajnika mogą być bezobjawowe, co utrudnia jego wykrycie. U większości kobiet choroba wykrywana jest już w stadium bardzo zaawansowanym z obecnością zmian przerzutowych, których obecność obniża skuteczność leczenia. Drugą z przyczyn wysokiej śmiertelności jest niska skuteczność leczenia. Standardowym leczeniem w raku jajnika jest operacyjne usunięcie guza, a następnie chemioterapia, w celu zniszczenia komórek raka, których nie udało się usunąć podczas zabiegu chirurgicznego.

Chemioterapia polega na podawaniu leków, które poprzez blokowanie różnorodnych procesów zachodzących w komórkach nowotworowych prowadzą do ich śmierci. Niestety komórki nowotworowe potrafią się skutecznie bronić i ograniczać skuteczność chemioterapii. Dodatkowo przerzuty wykazują zazwyczaj większą oporność na leczenie niż guz pierwotny. 

Wiele białek biorących udział w procesie przerzutowania i oporności komórek nowotworowych na leczenie zostało opisanych na przestrzeni lat, a liczne badania prowadzą do opisywania coraz nowszych białek i szlaków sygnałowych zaangażowanych w ten proces. Do stosunkowo nowych białek należy zaliczyć SEMA3A, PCDH9 oraz S100A3, których zmiana ekspresji wiąże się z progresją raka jajnika, a jak wskazują badania wnioskodawcy, również z rozwojem oporności na chemioterapię. 

Celem projektu jest poznanie dokładnej roli białek SEMA3A, PCDH9 oraz S100A3 w biologii raka jajnika. 

Pierwszy etap badań zostanie przeprowadzony na guzach pierwotnych i przerzutach raka jajnika w celu określenia roli tych białek w progresji tego nowotworu. Następnie zostanie zbadana ekspresja w liniach komórkowych raka jajnika wrażliwych i opornych na chemioterapię w celu określenia roli w oporności na leczenie. 

Kolejno zostaną przeprowadzone badania funkcjonalne w celu dokładniejszego poznania roli tych białek zarówno w progresji jak i oporności raka jajnika. W tym celu w komórkach raka jajnika zostanie sztucznie przeprowadzona zmiana ekspresji badanych genów, co pozwoli wykazać ich rolę w rozwoju oporności na leki cytotoksyczne i progresję nowotworu. Te badania pozwolą również poznać jaki jest mechanizm ich działania w badanych procesach. Ponieważ warunki badań na komórkach różnią się od tych panujących w organizmie, ostateczna weryfikacja roli białek SEMA3A, PCDH9 i S100A3 zostanie przeprowadzona w modelu in vivo, który najbardziej przypomina warunki panujące w organizmie chorego. Zostaną zastosowane dwa modele badań: model ksenograftów (ksenoprzeszczepu; transplantacji komórek pochodzących od jednego gatunku do tkanek osobnika innego gatunku) błony kosmówkowo-omoczniowej kurzych zarodków oraz w modelu mysich ksenograftów. W obu modelach zostaną wykorzystane ludzkie komórki nowotworowe raka jajnika.

Ten projekt obejmuje dziedzinę wiedzy określaną jako biologia medyczna. Polega ona na zastosowaniu biologii jako podstawowej nauki do wyjaśnienia zjawisk zachodzących w organizmie człowieka w czasie choroby – będących przedmiotem zainteresowania nauki praktycznej – medycyny.

W projekcie zostanie zastosowana wiedza z różnych dziedzin biologii, takich jak: biologia molekularna – badanie procesów życiowych na poziomie cząsteczkowym, biologia komórki – wykazanie obecności badanych cząsteczek w strukturach komórkowych oraz histologia – badanie struktury i funkcjonowania na poziomie tkanek. 

Zastosowanie nauki podstawnej do wyjaśnienia zjawiska medycznego, jakim jest ograniczona skuteczność leczenia raka jajnika, pogłębi naszą wiedzę o jego przyczynach, co w przyszłości może przyczynić się do wprowadzenia nowych metod terapeutycznych i zwiększenia skuteczności leczenia.

Dnia 4 maja 2021 r. NCN ogłosił 5 edycję konkursu Miniatura. Pozwala on na finansowanie pojedynczego zadania badawczego w jednej z wymienionych form: badań wstępnych/pilotażowych, kwerendy, stażu naukowego, wyjazdu badawczego albo wyjazdu konsultacyjnego. Podstawowym celem konkursu jest finansowe wsparcie działania naukowego służącego przygotowaniu przyszłego projektu badawczego planowanego do złożenia w konkursach NCN, innych konkursach ogólnokrajowych lub międzynarodowych.

Wśród naukowców, którzy otrzymali granty, jest troje z Uniwersytetu Zielonogórskiego. 
 

Joanna Zegzuła Nowak.jpg

Dr Joanna Zegzuła-Nowak. Fot. Archiwum prywatne.

Na liście rankingowej nr 4 znalazł się projekt badawczy dr Joanny Zegzuły-Nowak z Instytutu Filozofii UZ zatytułowany „Peryferie Szkoły Lwowsko-Warszawskiej. Mieczysława Wallisa program estetyzacji świata. Refleksje na marginesie zapisków Woldenberskich”. Przyznana kwota dofinansowania to 10 526 zł. 

Celem projektu jest włączenie do współczesnego interdyscyplinarnego dyskursu naukowego nieznanej dotąd szerszemu gronu twórczości rękopiśmiennej Mieczysława Wallisa, reprezentanta II generacji Szkoły Lwowsko-Warszawskiej. Jego wyniki będą zatem stanowić kolejny ważny głos w toczących się od wielu lat dyskusjach naukowych nad fenomenem tej szkoły.

Uczony pozostawił po sobie obszerną spuściznę intelektualną, zawierającą wiele tysięcy kart zapisków rękopiśmiennych. Wśród nich na szczególną uwagę zasługuje zbiór rękopisów o problematyce filozoficznej z okresu jego pobytu w obozie jenieckim (Oflag II C) w Woldenbergu, który w większości pozostaje nadal nieopublikowany. W wyniku przeprowadzonych drobiazgowych analiz archiwalnych okazało się, że zapiski Woldenberskie zawierają niezwykle oryginalną koncepcję filozoficzną (tzw. program estetyzacji świata). Stanowi ona wynik dociekań, zmierzających do uchwycenia specyfiki ludzkiej aktywności w świecie. Wallis głosił, że tym co wyróżnia człowieka, jest jego zdolność do przyjęcia swoistej twórczo-interpretacyjnej postawy (tzw. homo creativus), której osnowę stanowi zwrot ku sferze wartości i doznań natury estetycznej. Ten program pojawił się w jego dorobku nieprzypadkowo właśnie w okresie pobytu w niewoli jenieckiej. Był on formą intelektualnego remedium na dolegliwości tzw. choroby drutów kolczastych, stanowiąc tym samym środek zaradczy wobec obozowych aktów dehumanizacji.

W świetle dalszych analiz badawczych okazało się także, że ta koncepcja posiada pionierski charakter, wpisując się w coraz szerzej rozwijany współcześnie nurt tzw. arteterapii, która jako dyscyplina naukowa ugruntowała się dopiero w II połowie XX wieku. Należy zatem przyjąć, że wkład intelektualny M. Wallisa do współczesnej nauki oraz dorobku Szkoły Lwowsko-Warszawskiej jest znacznie większy aniżeli dotychczas zakładano.

W ramach tego przedsięwzięcia zostaną zrealizowane 3 wyjazdy na konsultacje eksperckie do następujących ośrodków naukowo-badawczych: Centrum Badań nad Tradycją Szkoły Lwowsko-Warszawskiej w Warszawie (spotkanie z prof. dr hab. Anną Brożek oraz dr hab. Aleksandrą Horecką), Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej (spotkanie z prof. dr hab. Teresą Pękalą) oraz do Trinity College w Dublinie (spotkanie z emerytowanym  prof. M. Peterem Simonsem). Projekt będzie realizowany w Instytucie Filozofii UZ przez 12 miesięcy.

Na liście  rankingowej nr 5 znalazły się dwa projekty, których autorzy pracują na Uniwersytecie Zielonogórskim.

grzegorz_bazydlo.jpg

Dr inż. Grzegorz Bazydło. Fot. Archiwum prywatne.

Dr inż. Grzegorz Bazydło z Instytutu Sterowania i Systemów Informatycznych UZ do konkursu złożył projekt zatytułowany: Modelowanie części sterującej systemu cyberfizycznego opisanej diagramem maszyn stanowych języka UML – staż naukowy w Uniwersytecie Kalifornijskim w Berkeley. Wartość dofinansowania projektu to 38 500 zł. Oto jego streszczenie:

Zagadnienia dotyczące modelowania, analizy i realizacji systemów cyber-fizycznych (ang. Cyber-Physical System, CPS) to temat bardzo aktualny w literaturze. Te systemy integrują aspekty cybernetyczne (przetwarzanie danych, komunikacja) z realnymi, fizycznymi procesami. Realizacje systemów CPS można znaleźć w wielu obszarach takich jak: transport, medycyna, systemy produkcyjne, inteligentne systemy typu „smart” itp. Przed systemami CPS stawia się obecnie  wysokie wymagania dotyczące bezpieczeństwa, zużycia energii, użyteczności czy adaptacji, a modelowanie i analiza takich systemów wymaga od projektanta zrozumienia zależności, jakie występują pomiędzy komponentami cybernetycznymi (przetwarzającymi dane), a fizycznymi modułami. 


Celem projektu jest przeprowadzenie badań podstawowych pod kątem możliwości zastosowania diagramów maszyn stanowych języka UML (ang. Unified Modeling Language) do modelowania i dekompozycji części sterującej systemu CPS. Diagramy UML są z jednej strony bardzo popularne (ze względu na powszechność stosowania standardu UML), co przekłada się na łatwe i intuicyjne stosowanie przez projektanta, a z drugiej umożliwiają opracowanie graficznego, precyzyjnego modelu zachowania systemu, dzięki dostępnej relacji współbieżności i hierarchii. Prowadzone badania będą zorientowane na opracowanie oraz zaadaptowanie istniejących metod modelowania oraz dekompozycji wykorzystujących diagramy UML do projektowania systemów CPS. Planowane jest także wykorzystanie podejścia MDD (ang. Model-Driven Development), co pozwoli na opracowanie efektywnej metody dekompozycji modelu maszyny stanowej UML na sieć powiązanych ze sobą i współbieżnie działających automatów FSM (ang. Finite State Machine). 


Badania zostaną przeprowadzone w ramach stażu naukowego w Uniwersytecie Kalifornijskim w Berkeley u wybitnego specjalisty z zakresu systemów cyber-fizycznychprof. Edwarda A. Lee, co pozwoli dogłębnie przeanalizować i zweryfikować ww. aspekty naukowe. Ten staż otwiera także nowe możliwości w zakresie poszerzenia współpracy zagranicznej (w tym z prestiżowym Uniwersytetem Kalifornijskim w Berkeley), a także kolejnych, interesujących obszarów badań, których wyniki mogą być ważnym wkładem w dyscyplinę Informatyka Techniczna i Telekomunikacja. Dlatego planowana jest kontynuacja działania naukowego w przyszłych konkursach NCN (np. OPUS, SONATA BIS).

Maria Dzikuć, archiwum prywatne.jpg

Dr inż. Maria Dzikuć. Fot. Archiwum prywatne.

Natomiast dr inż. Maria Dzikuć z Instytutu Ekonomii i Finansów UZ przygotowała projekt zatytułowany Ekonomiczne uwarunkowania magazynowania energii w kontekście rozwoju mikroinstalacji fotowoltaicznych w Polsce. To badanie wstępne, pilotażowe, na które eksperci NCN-u przyznali 46 750 zł.

Poniżej syntetyczny opis działania naukowego planowanego do realizacji.

Realizowany projekt z uwagi na swój charakter będzie miał istotny wpływ na rozwój dyscypliny naukowej jaką jest ekonomia i finanse. Planowane badania umożliwią zdobycie nowej wiedzy w zakresie uwarunkowań ekonomicznych związanych z magazynowaniem energii wytworzonej w instalacjach fotowoltaicznych. Mikroinstalacja fotowoltaiczna to instalacja o łącznej zainstalowanej mocy nie większej niż 50 kWp (kWp - ilość energii elektrycznej w piku, czyli w szczycie produkcji). Jednak bardzo często mikroinstalacje, na które decydują się Polacy mają moc nie większą niż 10 kWp z uwagi na uwarunkowania prawne, które pozwalają prosumentowi wykorzystać 80 proc. energii, która została zmagazynowana w sieci elektrycznej. Natomiast w przypadku większych mikroinstalacji fotowoltaicznych (powyżej 10 kWp) prosumenci mogą odzyskać 70 proc. energii, którą wcześniej wyprodukowali i przesłali do systemu energetycznego. Obecnie trwają prace nad zmianą tych przepisów. Ministerstwo Klimatu i Środowiska rozważa wprowadzenie nowych przepisów, które będą mniej korzystne dla prosumentów, którzy zdecydują się na montaż instalacji po 1 stycznia 2022 r. Wówczas wzrośnie zainteresowanie prosumentów możliwościami magazynowania energii, dzięki czemu wzrośnie efektywność ekonomiczna mikroinstalacji fotowoltaicznej. 

Wartość poznawcza badań w kontekście zaplanowanych analiz wniesie istotny wkład w poszerzenie wiedzy w zakresie ekoefektywności wytwarzania energii na bazie fotowoltaiki. Zaplanowane w projekcie badania pozwolą również ustalić poziom świadomości ekologicznej prosumentów wytwarzających energię elektryczną w mikroinstalacjach fotowoltaicznych oraz pomogą w identyfikacji najważniejszych problemów ekonomicznych związanych z rozwojem tego odnawialnego źródła energii.

Celem prowadzonych badań jest identyfikacja, opis i wyjaśnienie zjawisk oraz postaw, które wiążą się z dalszym rozwojem mikroinstalacji fotowoltaicznych w Polsce. Ponadto ocenie zostanie poddana efektywność potencjalnych działań mających stymulować rozwój fotowoltaiki w Polsce dokonanej przez potencjalnych inwestorów. Nade wszystko wskazane zostaną uwarunkowania związane z odciążeniem sieci przesyłowych z uwagi na częściowe przesunięcie miejsca wytwarzania energii elektrycznej z dużych elektrowni węglowych do mikroinstalacji fotowoltaicznych. Podczas realizacji projektu określone zostaną uwarunkowania związane z transportem drogowym ze wskazaniem możliwości częściowego zasilenia niektórych środków transportu przez mikroinstalacje fotowoltaiczne oraz określony zostanie potencjał magazynowania energii w celu zwiększenia jej autokonsumpcji w innym czasie niż jest ona wytwarzana. 

Problem badawczy stanowi określenie czynników wpływających na rozwój mikroinstalacji fotowoltaicznych w Polsce oraz wskazanie przesłanek mających główny wpływ na wybór określonej instalacji do magazynowania energii. Sformułowano dwie hipotezy wstępne: 
1. Głównym czynnikiem wpływającym na rozwój mikroinstalacji fotowoltaicznych w Polsce jest wsparcie finansowe ze strony państwa oraz uwarunkowania prawne, dotyczące rozliczeń wyprodukowanej energii elektrycznej, która nie została wykorzystana przez prosumenta i wysłana do systemu energetycznego.
2. Czynnikami decydującymi o wyborze konkretnej instalacji do magazynowania energii są przede wszystkim dostęp do wsparcia finansowego inwestycji oraz uwarunkowania techniczne (pojemność magazynu energii, jego wielkość, trwałość, możliwość umieszczenia poza budynkiem itp.). 

W celu realizacji zaplanowanych badań oraz weryfikacji postawionych hipotez zostaną zastosowane następujące metody badawcze: analiza literatury przedmiotu, badania ankietowe z użyciem kwestionariuszy ankiet, metody statystyki opisowej i matematycznej. Kwestionariusz ankiety będzie zawierał około 20 pytań merytorycznych oraz metryczkę.

W celu ustalenia minimalnej reprezentatywnej liczebności próby prosumentów posłużono się wzorem matematycznym. Przyjęto, że wskaźnik struktury będzie szacowany na poziomie ufności 0,95 (α=0,05). Błąd statystyczny 5 proc. (d=0,05). 

nierówność.jpg

gdzie: n – wielkość próby; u – wartość krytyczna rozkładu normalnego; d – błąd statystyczny; 
d = 0,05 = 1,9599; stąd: n  384,12.

Po podstawieniu do wzoru ustalono, że liczba obserwacji nie powinna być mniejsza od 385. Dodatkowo założono wykonanie ok. 10 proc.  większej liczby wywiadów na wypadek, gdyby w wyniku analiz udzielonych odpowiedzi na pytania sprawdzające zaszłaby konieczność odrzucenia części wyników badań. Problem badawczy stanowi określenie czynników wpływających na rozwój mikroinstalacji fotowoltaicznych w Polsce oraz wskazanie przesłanek mających główny wpływ na wybór określonej instalacji do magazynowania energii. 


Serdecznie gratulujemy zdobytych grantów. :)
 

 
D&C JARY .:. (C) 2013-2016 Uniwersytet Zielonogórski .:. KONTAKT