28 lipca 2021 r.

Selery węzłobaldachowe, których sadzonki pozyskano w 2018 roku z Ogrodu Botanicznego UAM w Poznaniu. Roślina ta jest krytycznie zagrożona w kraju, bo występuje tylko na jednym stwierdzonym stanowisku w województwie lubuskim. Fot. Archiwum Ogrodu Botanicznego UZ.

Dzisiaj, 28 lipca 2021 roku w Urzędzie Marszałkowskim Województwa Lubuskiego została podpisana umowa z Uniwersytetem Zielonogórskim. Podpisali ją: dr hab. inż. Maria Mrówczyńska, prof. UZ, prorektor ds. współpracy z gospodarką i Stanisław Tomczyszyn – wicemarszałek województwa lubuskiego. W spotkaniu uczestniczył również Wojciech Kozieja – dyrektor Departamentu Rolnictwa, Zasobów Naturalnych, Rybactwa i Rozwoju Wsi. Umowa dotyczy przekazania, zgodnie z uchwałą budżetową Województwa Lubuskiego na 2021 rok, Uniwersytetowi Zielonogórskiemu  dotacji w wysokości 20 000 zł na realizację zadania „Reintrodukcja na terenie województwa lubuskiego zagrożonych gatunków roślin w Polsce”. Będzie ono prowadzone w Ogrodzie Botanicznym Uniwersytetu Zielonogórskiego. (Przypomnijmy, że UZ zarządza ogrodem merytorycznie, edukacyjnie i naukowo, zaś sam teren jest własnością miasta Zielona Góra i zarządzany jest przez Zakład Gospodarki Mieszkaniowej.)


O realizacji tego projektu i samych roślinach zagrożonych wyginięciem mówi Radosław Skrobania, kierownik Ogrodu Botanicznego Uniwersytetu Zielonogórskiego:
- W 2018 roku otrzymaliśmy z Ogrodu Botanicznego Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu okazy selerów węzłobaldachowych. To gatunek roślin w Polsce, który jest  krytycznie zagrożony wymarciem. Jego jedyne znane polskie stanowisko znajduje się w Królowie (gmina  Trzebiel, powiat żarski, Lubuskie). Ten gatunek dla zachowania populacji wymaga czynnej ochrony. Rośliny potomne wywodzące się z lubuskiej populacji znajdują się m.in. w Ogrodzie Botanicznym Uniwersytetu Zielonogórskiego (OBUZ) na zasadach ochrony ex situ (poza miejscem - dopisek mój, et). Podobnie w Ogrodzie Botanicznym Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, który jako pierwszy w kraju zabezpieczył okazy gatunku podczas inwestycji drogowej przebiegającej przez Królów (wówczas OBUZ nie posiadał jeszcze ustawowych praw ogrodu botanicznego).


We wrześniu 2019 roku wizję terenową przeprowadzili: Radosław Skrobania, Piotr Reda, Sebastian Pilichowski (pracownicy Ogrodu Botanicznego UZ) i Krzysztof Gajda (pracownik lubuskich parków krajobrazowych). Podczas niej stwierdzili brak okazałych osobników selerów węzłobaldachowych oraz brak okazów kwitnących i owocujących. Pogorszenie stanu populacji gatunku w rowie w Królowie jest przypuszczalnie spowodowane drastycznie złą  sytuacją hydrologiczną w latach 2018-2019 na tym obszarze. 


Selery węzłobaldachowe doskonale radzą sobie, mając pełny dostęp do światła słonecznego i wody – czy to rosnąc w rowach lub w strefie brzegowej cieków, czy wilgotnych glebach. Problemem jest konkurencja innych roślin, które zabierają selerom dostęp do światła i ograniczają dostęp do wody. Stąd  populacja z Królowa podlega czynnej ochronie, tzn. rowy są koszone i nie dopuszcza się do ich zarastania przez niepożądaną roślinność, szczególnie wysoką, w tym siewki drzew.


Projekt, o którym mowa w zawartej dzisiaj umowie zakłada:

1) zasilenie dzikiej populacji w Królowie – to zadanie niezbędne i podlegające jak najszybszej realizacji, by zabezpieczyć jedyną, izolowaną populację w kraju.

2) reintrodukcja selerów węzłobaldachowych w udokumentowanych historycznych miejscach (trzy stanowiska w okolicy Królowa, gmina Trzebiel) – to próba odtworzenia historycznych stanowisk i dodatkowe zabezpieczenie lubuskiej populacji gatunku oraz możliwość badania możliwych zagrożeń, w celu wykluczenia ponownego zniknięcia roślin lub wskazania w przyszłości siedliska jakościowo odpowiedniejszego na terenie gminy Trzebiel lub gminy Łęknica.

3) introdukcja gatunku w formie poletka pokazowego w parku w Łęknicy – założenie poletka pokazowego to kolejne narzędzie zabezpieczające lubuską populację genetyczną selera węzłobaldachowego. Niesie ono za sobą wartości edukacyjne. Park Krajobrazowy „Łuk Mużakowa” cieszy się dużym zainteresowaniem turystów, wobec czego tablica edukacyjna poświęcona gatunkowi obok poletka pokazowego pozwoli odwiedzającym park poznać krytycznie zagrożony gatunek oraz dotyczące go problemy z obrębu ochrony bioróżnorodności.

4) Wydanie książki poświęconej ochronie przyrody regionu i pogranicza.

 

Siedzą od lewej: prof. Maria Mrówczyńska, Stanisław Tomczyszyn, Wojciech Kozieja. Fot. Daria Legieta.

Cele:

1) czynna ochrona przyrody obejmująca krytycznie zagrożony gatunek;

2) zachowanie lubuskiej populacji,  jedynej w Polsce;

3) uwypuklenie roli OBUZ jako jedynego prawnie funkcjonującego ogrodu botanicznego w województwie lubuskim,

4) czynna współpraca z Zespołem Parków Krajobrazowych Województwa Lubuskiego,

5) edukacja przyrodnicza z zakresu ochrony gatunkowej gości parku (popularyzacja zadania w mediach społecznościowych, mediach tradycyjnych, montaż tablicy informacyjnej w Parku Krajobrazowym „Łuk Mużakowa” w Łęknicy).


Realizacja zadania z założenia ma przyczynić się do osiągnięcia efektu ekologicznego w postaci wzmocnienia dzikiej i jedynej w kraju populacji selerów węzłobaldachowych. Odtworzenie stanowisk historycznych selerów węzłobaldachowych. Założenie awaryjnego poletka edukacyjnego w Łęknicy z selerami węzłobaldchowymi.


Kolejny efekt edukacyjny to wydanie książki poświęconej rzadkim i zagrożonym gatunkom roślin województwa lubuskiego, na czele z selerami węzłobaldachowymi oraz tablica edukacyjna o gatunku przy planowanym do założenia poletku edukacyjnym w Łęknicy.


Ponadto planowane jest seminarium dla urzędników samorządowych województwa lubuskiego poświęcone ochronie bioróżnorodności.